Kontrowersyjna nowelizacja Kodeksu Spółek Handlowych

Po prawie dwóch latach prac dnia 12 kwietnia 2022 roku opublikowano nowelizację Kodeksu Spółek Handlowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2022 r. poz. 807), która wejdzie w życie od 13 października 2022 roku. Zmiany dotyczą wszystkich spółek kapitałowych, a także organów nadzorczych. Najważniejsze z nich przedstawiono w poniższym artykule, zapraszamy do zapoznania się z nimi.

Grupa spółek

Definicja Grupy spółek
Nowelizacja KSH wprowadza nowe pojęcie, którym jest grupa spółek. Grupą spółek określa się spółkę dominującą i spółkę albo spółki zależne, będące spółkami kapitałowymi, kierujące się zgodnie z uchwałą o uczestnictwie w grupie spółek wspólną strategią w celu realizacji wspólnego interesu (interes grupy spółek), uzasadniającą sprawowanie przez spółkę dominującą jednolitego kierownictwa nad spółką zależną albo spółkami zależnymi. Nowe przepisy mają na celu efektywniejsze zarządzanie i szybszy przepływ informacji między spółkami danej grupy, wzmocnienie roli spółek dominujących przy jednoczesnym zabezpieczeniu zarządców spółek zależnych przed odpowiedzialnością związaną z wykonywaniem poleceń spółki dominującej. 

Wymogi formalne
Przynależność do grupy spółek wraz ze wskazaniem spółki dominującej musi zostać podjęta uchwałą podczas zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia spółki zależnej większością trzech czwartych głosów oraz ujawniona w rejestrze (KRS).

Wiążące polecenia
Zmiany w przepisach uprawniają spółkę dominującą do wydawania spółce zależnej wiążących poleceń, jeśli będzie to uzasadnione ich wspólnym interesem oraz jeśli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Wykonanie wiążącego polecenia wymaga uchwały zarządu spółki zależnej, natomiast odmowa wykonania wiążącego polecenia jest możliwa tylko w ściśle określonych przypadkach art. 214 np. jeśli jego wykonanie doprowadziłoby do niewypłacalności tej spółki.

Prawo wykupu udziałów lub akcji wspólników mniejszościowych
Zgodnie z art. 211 § 1. zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek może podjąć uchwałę o przymusowym wykupie udziałów lub akcji wspólników albo akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 10% kapitału zakładowego przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio co najmniej 90% kapitału zakładowego.

Zmiany dotyczące rad nadzorczych

Profesjonalizacja 
Nowelizacja KSH wprowadza wymóg w zakresie kompetencji członków rady nadzorczej oraz członków zarządu. Członkowie rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz członkowie zarządu powinni przy wykonywaniu swoich obowiązków dołożyć staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności oraz dochować lojalności wobec spółki.
Ponadto rozszerzony został katalog przepisów karnych i przestępstw, za które osoby prawomocnie skazane nie mogą pełnić funkcji członka zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatora albo prokurenta np. osoby skazane za łapownictwo, płatną protekcję oraz nadużycie władzy.

Obowiązki informacyjne zarządu wobec rady nadzorczej
Po zmianach przepisów to zarząd spółki zobowiązany jest do przekazywania radzie nadzorczej kluczowych informacji dotyczących działalności spółki. Przekazanie informacji ma następować z własnej inicjatywy zarządu, a nie na wniosek RN. 

Obowiązkowe sprawozdanie rady nadzorczej
Rada nadzorcza spółki akcyjnej zobowiązana jest do sporządzania corocznego sprawozdania rady nadzorczej, które powinno zawierać:

  • ocenę rocznych sprawozdań finansowych, w zakresie ich zgodności z księgami, dokumentami i ze stanem faktycznym,
  • ocenę wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty,
  • ocenę sytuacji spółki, z uwzględnieniem adekwatności i skuteczności stosowanych w spółce systemów kontroli wewnętrznej, zarządzania ryzykiem, zapewniania zgodności działalności z normami lub mającymi zastosowanie praktykami oraz audytu wewnętrznego,
  • ocenę realizacji przez zarząd obowiązków informacyjnych,
  • ocenę sposobu sporządzania lub przekazywania radzie nadzorczej przez zarząd informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień,
  • informację o łącznym wynagrodzeniu należnym od spółki z tytułu wszystkich badań zleconych doradcom rady nadzorczej w trakcie roku obrotowego.

Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz proste spółki akcyjne, w których powołana została rada nadzorcza, również zobligowane są do sporządzania sprawozdania rady nadzorczej, natomiast przepisy nie precyzują jakie informacje powinny one zawierać.

Uczestnictwo biegłego rewidenta w posiedzeniu rady nadzorczej
W sytuacji, gdy sprawozdanie finansowe spółki podlega ustawowemu badaniu, rada nadzorcza będzie zobowiązana, z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem, zawiadomić kluczowego biegłego rewidenta, który przeprowadzał badanie sprawozdania finansowego spółki, o terminie posiedzenia, którego przedmiotem jest ocena sprawozdań w zakresie ich zgodności z księgami, dokumentami i ze stanem faktycznym. Spółka zapewnia uczestnictwo kluczowego biegłego rewidenta (lub innego przedstawiciela firmy audytorskiej) w posiedzeniu rady nadzorczej. W trakcie posiedzenia kluczowy biegły rewident (lub inny przedstawiciel firmy audytorskiej) przedstawia radzie nadzorczej sprawozdanie z badania, w tym ocenę podstaw przyjętego oświadczenia odnoszącego się do zdolności spółki do kontynuowania działalności, oraz udziela odpowiedzi na pytania członków rady nadzorczej.

Doradca rady nadzorczej
Nowe przepisy wprowadziły instytucję doradcy rady nadzorczej. Rada nadzorcza na podstawie nowych przepisów może podjąć uchwałę w sprawie zbadania na koszt spółki określonej sprawy dotyczącej działalności spółki lub jej majątku lub przygotowania określonych analiz i opinii przez wybranego doradcę. W przypadku spółki akcyjnej i prostej spółki akcyjnej statut może wyłączyć lub ograniczyć prawo rady nadzorczej do zawierania umów z doradcą rady nadzorczej. Przepisy w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością umożliwiają skorzystanie z doradcy rady nadzorczej tylko jeżeli taką możliwość wskazuje umowa spółki. Należy pamiętać, że korzystanie z doradców nie zwalnia rady nadzorczej z odpowiedzialności za sprawowanie nadzoru.

Uregulowanie posiedzeń rad nadzorczych
Nowe przepisy wprowadzają szczegółowe wytyczne dotyczące treści zaproszenia, a także porządku obrad. Posiedzenia rady nadzorczej powinny być zwoływane w miarę potrzeb, jednak nie rzadziej niż raz na kwartał. 

Inne zmiany

  • Nowelizacja ustawy zawiera również zmianę dotyczącą obowiązków byłych członków zarządu. Są oni uprawnieni i obowiązani do złożenia wyjaśnień w toku sporządzania sprawozdania zarządu z działalności i sprawozdania finansowego, obejmujących okres pełnienia przez nich funkcji członka zarządu oraz do udziału w zgromadzeniu wspólników zatwierdzającym te sprawozdania, chyba że uchwała zgromadzenia wspólników stanowi inaczej – wcześniej dotyczyły one wyłącznie odwołanych członków zarządu. Zmiana ta jest niewątpliwie bardzo korzystna i pomoże ona szybciej i rzetelniej przygotować sprawozdanie finansowe oraz sprawozdanie z działalności, nawet w przypadku rezygnacji członków zarządu z pełnienia swojej funkcji.  
  • Doprecyzowane zostały zasady protokołowania posiedzeń zarządu, art. 208 zawiera szczegółowe punkty jakie powinien zawierać protokół z posiedzenia zarządu, a są to:
    • porządek obrad,
    • imiona i nazwiska obecnych członków zarządu,
    • liczbę głosów oddanych na poszczególne uchwały.

W protokole zaznacza się również zdanie odrębne zgłoszone przez członka zarządu wraz z jego ewentualnym umotywowaniem. Protokół podpisuje co najmniej członek zarządu prowadzący posiedzenie lub zarządzający głosowanie, chyba że umowa spółki lub regulamin zarządu stanowi inaczej.

  • Uproszczenie sposobu obliczania kadencji organów spółki – obecnie będzie ona liczona w pełnych latach obrotowych, chyba że umowa lub statut będzie stanowić inaczej.

Nowelizacja KSH skupia swoją uwagę na stworzeniu prawa holdingowego, jest to próba uregulowania interesów spółek wchodzących w skład danej grupy, stworzenia dla nich wspólnego „języka”, usprawnienia podejmowania decyzji, a co za tym idzie łagodzenia skutków narzuconych „z góry” wytycznych. Największe wątpliwości niesie stwierdzenie „interes grupy”, w jaki sposób należy go interpretować i gdzie kończy się interes grupy, a zaczyna jednostki? Na to pytanie jak zwykle nauczymy się odpowiadać z czasem – gdy będzie już znane orzecznictwo oraz interpretacje. Do tego czasu prawdopodobnie nie będzie zbyt wielu odważnych do podjęcia się działania w ramach grupy spółek.

Ponadto nowelizacja ma na celu zwiększenie profesjonalizmu członków zarządu i rad nadzorczych oraz wzmocnienie pozycji rady nadzorczej w spółce. Członkowie rad nadzorczych poprzez uzyskanie większego dostępu do informacji oraz pozyskanie instrumentów nadzoru korporacyjnego będą mogli w lepszy sposób pełnić nadzór nad działalnością spółki we wszystkich dziedzinach jej działalności, a przez to stać się równoprawnym partnerem dla zarządu.

Link do nowelizacji:
https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220000807 

Autorem tekstu jest Magdalena Janik | Senior w dziale audytu i doradztwa gospodarczego